Władysław Anders

Odznaczenia

Order Orła Białego
Krzyż Komandorski Orderu Wojennego Virtuti Militari
Krzyż Kawalerski Orderu Wojennego Virtuti Militari
Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari
Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Krzyż Niepodległości
Krzyż Walecznych (kilkukrotnie)
Krzyż Walecznych 1939–1945 (kilkukrotnie)
Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami (kilkukrotnie)
Medal Wojska (kilkukrotnie)
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
Srebrny Medal za Długoletnią Służbę
Brązowy Medal za Długoletnią Służbę
Krzyż Armii Krajowej
Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino
Odznaka za Rany i Kontuzje
Gwiazda Wytrwałości
Order Świętego Jerzego IV klasy (Imperium Rosyjskie)
Order Świętego Włodzimierza IV klasy z Mieczami (Imperium Rosyjskie)
Order Świętej Anny II, III i IV klasy (Rosja)
Order św. Stanisława II i III klasy (Rosja)
Order św. Sawy III klasy (Jugosławia)
Kawaler Legii Honorowej (Francja)
Komandor Legii Honorowej (Francja)
Krzyż Wojenny 1939–1945 z brązową palmą (Francja)
Médialle Interallié 1914–1918 (Francja)
Krzyż Wojenny za Męstwo Wojskowe (Włochy)
Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Świętych Maurycego i Łazarza (Włochy)
Komandorska Legia Zasługi (USA)
Order Lafayettea (USA)
Krzyż Towarzyski Orderu Łaźni (Wielka Brytania)
Gwiazda Kampanii Włoskiej (Wielka Brytania)
Gwiazda za wojnę 1939–1945 (Wielka Brytania)
Medal Obrony (Wielka Brytania)
War Medal 1939–1945 (Wielka Brytania)
Defensor Civitatis (Watykan)
Krzyż Wielki Magistralny Orderu Maltańskiego (Suwerenny Zakon Maltański)
Cesarski Order Lwa i Słońca „Homayeun” I klasy (Persja)
Krzyż Oficerski Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja)

Cytaty:

„Dowodzi brygadą od niedawna. Ma swoisty styl; dbały o dyscyplinę zewnętrzną. Zajęcia z oficerami prowadzi bardzo dobrze, sprawnie i realnie. Stosunek do oficerów zabarwiony pewną stronniczością. Taktyczne wyrobienie bardzo duże. Sądzę, że na dowodzeniu pełną brygadą odpowie bardzo dobrze.”

Generał Tadeusz Piskor

„Z przesłuchania odstawiano Generała wprost do więziennej celi. Był to mały, brudny pokoik bez szyb, bez pieca, bez łóżka i bez pościeli. Wczesna w ’39 roku zima pluła przez otwór okienny lodowatym deszczem i śniegiem, a betonowa podłoga i ściany pokryte były grubą warstwą szronu. Cienkie i podarte więzienne ubranie nie chroniło od mrozu, a koców nie było. Ciepłą, wodnistą zupę dawano raz na 3-4 dni, a 300-gramowa porcja chleba, zanim dotarła do więźniów, dziwnie malała w rękach dozorców, lub też wprost ginęła w ich żołądkach. Generał odmroził sobie wówczas nogi, ręce i twarz. Na policzkach potworzyły mu się rany, z których ropa ściekała na brodę, tworząc z niej jeden wielki kołtun. O goleniu lub kąpieli w ogóle nie było mowy.”

Generał Zygmunt Bohusz-Szyszko

Władysław Albert Anders

ur. 11.08.1892 r. w Błoniu – zm. 12.05.1970 r. w Londynie

Uczył się w gimnazjum realnym w Warszawie. Po zgłoszeniu się do armii rosyjskiej w 1910 r. jako Вольноопределяющийся trafił do 3 Noworosyjskiego Pułku Dragonów Jej Cesarskiej Mości Wielkiej Księżny Heleny Władimirowny w Kownie. Po roku zaczął studia na Politechnice w Rydze, gdzie przystąpił do Korporacji Akademickiej Arkonia. W 1917 r. ukończył w Petersburgu kurs Akademii Sztabu Generalnego.

W latach 20. XX w. studiował w Wyższej Szkole Wojennej we Francji. W czasie I wojny światowej w randze porucznika dragonów dowodził szwadronem wojsk rosyjskich. Gdy wybuchła rewolucja 1917 r. pełnił służbę jako szef sztabu 7 Dywizji Strzelców. Działał przy tworzeniu I Korpusu Polskiego.

Po wstąpieniu do Wojska Polskiego został w 1919 r. szefem sztabu Armii Wielkopolskiej w powstaniu wielkopolskim, a potem dowodził 15 pułkiem Ułanów Poznańskich w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. Przez te lata raniono go kilka razy. W XX-leciu międzywojennym był szefem sztabu Generalnego Inspektora Kawalerii, komendantem Warszawy oraz dowódcą 2 Samodzielnej Brygady Kawalerii i Nowogrodzkiej Brygady Kawalerii, z którą po wybuchu II wojny światowej wziął udział w bitwie pod Mławą. Pomimo rozkazów nie wziął udziału w bitwie nad Bzurą. Dowodząc Grupą Operacyjną Kawalerii stoczył z Niemcami bitwy pod Mińskiem Mazowieckim i Tomaszowem Lubelskim.

Przebijając się na Węgry został wzięty do niewoli sowieckiej. Więziono go we Lwowie i Moskwie, a po podpisaniu układu Sikorski-Majski w 1941 r. powierzono mu dowództwo Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. Ewakuował wojsko i tysiące cywilów w 1942 r. z ZSRR i jako dowódca Armii Polskiej na Wschodzie i 2 Korpusu Polskiego przez Iran, Irak i Palestynę dotarł do Włoch, gdzie wziął udział w bitwach pod Monte Cassino i Ankoną.

Po kapitulacji Niemiec pozostał na emigracji. Był Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych i Naczelnym Wodzem, przewodniczącym Głównej Komisji Skarbu Narodowego i członkiem Rady Trzech. Prowadził starania o uwolnienie Polaków przebywających w łagrach.

W 1946 r. pozbawiono go polskiego obywatelstwa. Przywrócono mu je w1989 r., w ostatnich miesiącach przed upadkiem komunizmu.

Fot: Zbiory NAC. Archiwum Fotograficzne Tadeusza Szumańskiego.
1970. Generał Władysław Anders z żoną i córką
Fot: Zbiory NAC. Archiwum Fotograficzne Czesława Datki. Autorstwo: Czesław Datka.
1941 – 1944. Generał Władysław Anders.
Fot: Zbiory NAC. Archiwum Fotograficzne Czesława Datki. Autorstwo: Czesław Datka.
1946. Spotkanie generała Władysława Andersa (z prawej) z prezydentem Władysławem Raczkiewiczem (z lewej).
Fot: Zbiory NAC. Archiwum Fotograficzne Czesława Datki. Autorstwo: Czesław Datka.
1941 – 1942. Dowódca Armii Polskiej w ZSRR generał Władysław Anders (z prawej) i pułkownik dyplomowany Leopold Okulicki w gabinecie generała Andersa.
Fot: Zbiory NAC. Archiwum Fotograficzne Tadeusza Szumańskiego.
1943 – 1947. Władysław Anders, generał dywizji, dowódca 2 Korpusu Polskiego.
Fot: Zbiory NAC. Archiwum Fotograficzne Tadeusza Szumańskiego. Autorstwo: Tadeusz Szumański.
1945. Żołnierze 2 Korpusu Polskiego po bitwie o Bolonię. Wizytacja oddziałów Samodzielnej 2 Brygady Pancernej przez pełniącego obowiązki Naczelnego Wodza generała Władysława Andersa (pierwszy z lewej). Widoczni również m.in.: gen. Bronisław Rakowski (trzeci z prawej) i porucznik Biatkiewicz (pierwszy z prawej)7. Fot: Zbiory NAC. Archiwum Fotograficzne Tadeusza Szumańskiego.
Fot: Zbiory NAC. Archiwum Fotograficzne Tadeusza Szumańskiego.
1945. Żołnierze 2 Korpusu Polskiego po bitwie o Bolonię. Pełniący obowiązki Naczelnego Wodza generał Władysław Anders (na wieży czołgu pierwszy z prawej), w towarzystwie m.in. generała Bronisława Rakowskiego (stoi na wieży czołgu z lewej).

Publikacje (wybór):
1. „Bez ostatniego rozdziału” (Londyn 1949, 1950, 1959, Warszawa 2007);
2. „Klęska Hitlera w Rosji 1941–1945” (Londyn 1952, 1972, 1997).